Dolina Cuelgamuros

Monumentalny kompleks wybudowany w latach 1940–1958 dla upamiętnienia zwycięstwa generała Francisco Franco w hiszpańskiej wojnie domowej. W 2022 r. miejsce to przekształcono w miejsce pamięci wszystkich ofiar konfliktu. Składa się ono z ogromnego, 150-metrowego kamiennego krzyża, bazyliki i opactwa.

Poniżej ogromnego krzyża będącego znakiem rozpoznawczym tego miejsca, dawniej nazywanego Doliną Poległych, znajduje się Bazylika Świętego Krzyża. Osobliwością tej podziemnej świątyni jest to, że jest ona wydrążona wewnątrz skały. Jego struktura składa się z transeptu nakrytego dużą kopułą zdobioną mozaikami oraz krypty. Znajduje się tam ołtarz główny, na którym stoi ukrzyżowany Chrystus autorstwa rzeźbiarza Julio Beovide i polichromowany przez Ignacio Zuloagę. Od 1958 roku opactwo jest miejscem współistnienia wspólnoty mnichów benedyktyńskich. Do klasztoru wchodzi się przez środek budynku. Znajduje się w nim niezwykły krużganek:  Prostokątny i otwarty, aby można było kontemplować wielki krzyż.Dolina Cuelgamuros znajduje się w San Lorenzo de El Escorial w północno-zachodniej części Wspólnoty Madrytu i stanowi mający duże znaczenie ekologiczne i biologiczne rezerwat o powierzchni 1365 hektarów w samym sercu Sierra de Guadarrama.